29. Claudio Magris
Wo ist die Mitte Europas? Für manche gewiss am Gotthard, für andere in Prag. Gewiss nicht in Berlin, Paris, Warschau oder London. Für den Triestiner Germanistikprofessor Claudio Magris, einen der letzten Kaffeehausliteraten (Caffé San Marco) gewiss in Wien, oder aber am Quell der Donau? Magris, der in Turin und Freiburg Germanistik studierte, trȁumte Zeit seines Lebens von einem friedlich vereinten (Mittel)Europa ohne Grenzen und Schlagbȁume. Wie tragisch, dass diese, die kurz nach dem Erscheinen seines grössten Bucherfolges “Donau” zu fallen schienen jetzt, zu Ende seines Lebens, wiedererrichtet werden!
Triest – wo Magris schreibt – ist eine sehr besondere Stadt, ȁhnlich kosmopolitisch wie früher Saloniki oder İstanbul. Die Habsburger scheinen da noch als Schatten zu leben, neben Italienisch wird auch Deutsch und Slowenisch und der sehr spezielle Triestiner Dialekt gesprochen. Nebenbei zu erwȁhnen, dass James Joyce lange da lebte und in einem nahen Schloss Rilke seine Duineser Elegien schrieb, nebenbei zu erwȁhnen, dass Italo Svevo ein Sohn der Stadt ist. Ist hier, wo lange Zeit Grenzen und internationale Zonen drȁuten, vielleicht die Mitte Europas?
Magris’ “Die Welt en gros und en détail” gibt ein Bild dieser Gegend mit ihrem Karst –“unterirdische Strömungen”! -, ihren Bergen und Wȁldern, der Küste und der Wein-Ebene, den Gespenstern von Venedig, West- und Ostgoten, Hunnen, Habsburgern und titoistischen Partisanen.
“Die Donau” ist kulturhistorisch zu lesen und gibt wunderbare und anekdotenreiche Bilder der Stȁdte – die 4 B = Beč (slavisch und osmanisch = Wien), Bratislava, Budapest, Belgrad – aber auch viele andere Stȁdte und Gegenden. Von Magris weiss ich, wie die Donau entstand: Im Unterlauf breit dahinfliessend, wird sie zur Quelle hin schmȁler und schmȁler, ist in Donaueschingen in einen brunnenartigen Topf gefasst, stammt aber irgendwo weiter oben aus dem Schwarzwald. Zuletzt ist sie wenig mehr als eine feuchte Wiese den Hügel hinauf, wo obenauf ein Bauernhof steht, an dessen Rückseite ein undichter Wasserhahn tropft … Von hier aus an das breite Delta fast 3000 km weiter unten an den Ufern des Schwarzen Meeres zu denken! Aber wir haben kaum eine Vorstellung davon, welch gemeinsamer Kulturraum das früher war: noch Elias Canettis Eltern fuhren mit dem Donauschiff vom rumȁnischen Russe aus übers Wochenende nach Wien in die Oper.
Where is the centre of Europe? For some, certainly at the Gotthard, for others in Prague. For sure not in Berlin, Paris, Warsaw or London. For the Trieste professor of German studies Claudio Magris, one of the last coffee house literati (Caffé San Marco), certainly in Vienna, or at the source of the Danube? Magris, who studied German language and literature in Turin and Freiburg, dreamed of a peacefully united (Central) Europe without borders and barriers throughout his life. How tragic that these, which seemed to fall shortly after the publication of his greatest book success “Donau”, are now being rebuilt at the end of his life!
Trieste – where Magris writes – is a very special city, as cosmopolitan as Salonika or İstanbul used to be. The Habsburgs still seem to live there in the shadows; in addition to Italian, German, Slovenian and the very special Trieste dialect are also spoken. We should also mention that James Joyce lived here for a long time and that Rilke wrote his Duino Elegies in a nearby castle, and that Italo Svevo is a son of the city. Is this perhaps the centre of Europe, where borders and international zones have long been a reality?
Magris’ “Die Welt en gros und en détail” gives a picture of this region with its karst – “subterranean currents”! -, its mountains and forests, the coast and the wine plain, the ghosts of Venice, Visigoths and Ostrogoths, Huns, Habsburgs and Titoist partisans.
“The Danube” can be read in terms of cultural history and gives wonderful and anecdotal pictures of the cities – the 4 B = Beč (Slavic and Ottoman = Vienna), Bratislava, Budapest, Belgrade – but also many other cities and regions. I know from Magris how the Danube came into being: flowing broadly in its lower reaches, it becomes narrower and narrower towards its source, is set in a fountain-like pot in Donaueschingen, but originates somewhere further up in the Black Forest. In the end, it is little more than a damp meadow up the hill, where a farmhouse stands on top, with a leaky tap dripping at the back … To think of the wide delta almost 3000 kilometres further down on the shores of the Black Sea from here! But we have little idea of what a shared cultural area this used to be: Elias Canetti’s parents travelled on the Danube from Rumȁnian Russia to Vienna for the weekend to go to the opera.
Avrupa’nın merkezi neresidir? Bazıları için kesinlikle Gotthard’da, diğerleri için Prag’da. Kesinlikle Berlin, Paris, Varşova ya da Londra’da değil. Son kahvehane edebiyatçılarından (Caffé San Marco) biri olan Trieste’li Alman araştırmaları profesörü Claudio Magris için, kesinlikle Viyana’da mı, yoksa Tuna Nehri’nin kaynağında mı? Torino ve Freiburg’da Alman dili ve edebiyatı eğitimi alan Magris, hayatı boyunca sınırların ve engellerin olmadığı, barış içinde birleşmiş bir (Orta) Avrupa hayal etti. En büyük kitap başarısı olan “Donau “nun yayınlanmasından kısa bir süre sonra yıkılmış gibi görünen bu sınırların, hayatının sonunda yeniden inşa ediliyor olması ne kadar trajik!
Magris’in yazdığı Trieste, Selanik ya da İstanbul kadar kozmopolit, çok özel bir şehir. Habsburglar hala orada gölgede yaşıyor gibi görünüyor; İtalyancanın yanı sıra Almanca, Slovence ve çok özel Trieste lehçesi de konuşuluyor. James Joyce’un uzun süre burada yaşadığını, Rilke’nin Duino Ağıtları’nı yakındaki bir kalede yazdığını ve Italo Svevo’nun bu şehrin çocuğu olduğunu da belirtmeliyiz. Burası, sınırların ve uluslararası bölgelerin uzun zamandır bir gerçeklik olduğu Avrupa’nın merkezi olabilir mi?
Magris’in “Die Welt en gros und en détail” adlı kitabı karstik – “yeraltı akıntıları”! -, dağları ve ormanları, sahili ve şarap ovası, Venedik’in hayaletleri, Vizigotlar ve Ostrogotlar, Hunlar, Habsburglar ve Titocu partizanlarıyla bu bölgenin bir resmini çiziyor.
“Tuna” kültürel tarih açısından okunabilir ve şehirlerin – 4 B = Beč (Slav ve Osmanlı = Viyana), Bratislava, Budapeşte, Belgrad – yanı sıra diğer birçok şehir ve bölgenin harika ve anekdotlarla dolu resimlerini verir. Magris’ten Tuna Nehri’nin nasıl oluştuğunu biliyorum: Aşağı kesimlerinde geniş bir şekilde akarken kaynağına doğru gittikçe daralıyor, Donaueschingen’de çeşme benzeri bir çanağa yerleşiyor, ancak Kara Orman’ın daha yukarısında bir yerden kaynaklanıyor. Sonunda, tepede bir çiftlik evinin durduğu, arkada sızdıran bir musluğun damladığı nemli bir çayırdan biraz daha fazlasıdır … Buradan yaklaşık 3000 kilometre ötede, Karadeniz kıyılarındaki geniş deltayı düşününce! Ancak buranın eskiden ne kadar ortak bir kültürel alan olduğu hakkında çok az fikrimiz var: Elias Canetti’nin anne ve babası hafta sonları operaya gitmek için Tuna Nehri üzerinden Rumeli Rusya’sından Viyana’ya seyahat ederlerdi.
remainsoftheday 